خلاصه مقاله
- استرس گرایی زمانی اتفاق می‌افتد که میزان گرمای گوساله (تولیدی و محیطی) بیشتر از مقداری است که گاو میتواند از خود دفع کند. این امر موجب استرس، کاهش تولید شیر و افزایش احتمال ابتلا به بیماری می‌گردد
- دما و رطوبت رابطه‌ی مستقیم با ایجاد استرس گرمایی دارد
- وجود سایه و تهویه‌ی مناسب نکات ضروری در وقوع استرس گرمایی است
- فرآهم کردن آب پاکیزه در طول فصول گرم بسیار مهم است
- نظارت بر تهویه‌ی مناسب نیز از نکات بسیار مهم در جلوگیری از وقوع استرس گرمایی است
استرس گرمایی چیست؟
گاو با هضم غذا و نیز تولید شیر گرما تولید می‌کند. همچنین نور خورشید را در زمان خارج از محل نگهداری جذب می‌کند. استرس گرمایی زمانی اتفاق می‌افتد که میزان تولید و جذب گرما از میزان دفع آن بیشتر باشد. دفع گرما با تنفس، تعریق و تهویه‌ی سالن انجام می‌شود. این امر باعث افزایش تعداد تنفس، افزایش دمای بدن، تعریق و مدت زمان ایستاده می‌گردد.
چرا استرس گرمایی یک موضوع مهم است؟
استرس گرمایی باعث ایجاد هزینه‌ی اضافی و کاهش درآمد تولید می‌شود
- گاو شیری تحت غذای کمتری مصرف می‌کند، شیر کمتری تولید می‌کند و نرخ آبستنی پایینتری دارد
- استرس گرمایی منجر به بی‌حالی، بروز بیماری و افزایش موارد مرگ و میر می‌شود
- در گاوهای آبستن باعث کاهش دوره‌ی آبستنی، کاهش تولید شیر و سیستم ایمنی ضعیف می‌گردد
- طلیسه‌های تحت استرس گرمایی شیر کمتری در ۳۳۰ هفته‌ی پس از آبستنی تولید می‌کند
چه زمانی گاوها دچار استرس گرمایی می‌شوند؟
گاوها نسبت به انسان‌ها در دمای پایینتری دچار استرس گرمایی می‌شوند. به صورت کلی در دمای ۲۳ درجه سانتی‌گراد و رطوبت ۵۰ درصد آغاز می‌شود.
گاوهای پر تولید گرمای بیشتری تولید میکنند. این گاوها حتی با تهویه مناسب در دمای ۱۸ درجه سانتی‌گراد استرس گرمایی خواهند داشت.
اندیکاسیون دما-رطوبت جهت تعیین استرس گرمایی در گاوها مورد توجه قرار می‌گیرد.
| شدت استرس گرمایی | اندیکاسیون دما (F) – رطوبت | تنفس در دقیقه | دمای بدن (C) |
| بدون استرس گرمایی | کمتر از ۶۵ | ۴۰ الی ۶۰ | ۳۸.۳ الی ۳۸.۸ |
| کم | ۶۸ الی ۷۱ | ۶۰ تا ۷۵ | ۳۸.۸ الی ۳۹.۴ |
| کم تا متوسط | ۷۲ الی ۷۹ | ۷۵ الی ۸۵ | ۳۹.۴ الی ۴۰ |
| متوسط تا شدید | ۸۰ الی ۹۰ | ۸۵ الی ۱۰۰ | ۴۰ الی ۴۰.۵ |
| شدید | ۹۰ الی ۹۹ | ۱۰۰ الی ۱۰۴ | بیش از ۴۰.۵ |
چگونه به وجود استرس گرمایی پی ببریم؟
تنفس و دمای بدن
نرخ تنفس و دمای بدن دو فاکتوری بوده که از آن می‌توان به نحوه‌ی مدیریت گاو بر گرمای تولیدی و میزان دفع آن پی برد. پاسخ گاو به گرما در طول روز تغییر می‌کند. شما می‌توانید در طول روز مییزان تنفس و دمای گاو را اندازه‌گیری کنید تا به نحوه‌ی تطبیق‌پذیری گاو به شرایط دمایی پی ببرید. همچنین با اندازه گیری میزان تولید شیر می‌توان به وجود استرس گرمایی پی برد اگرچه کاهش تولید شیر ناشی از این موضوع معمولا یک الی دو روز بعد اتفاق می‌افتد.
وضعیت ظاهری
گاوهایی که تحت تاثیر استرس گرمایی ملایمی هستند ممکن است علائم بالینی نشان ندهند اما گاوهای تحت تاثیر حالت شدید با گردنی کشیده و دهانی باز تنفس کرده و ضعف و بی‌حالی عمومی دارند.
نرخ تنفس
توصیه می‌شوند نرخ تنفس اولین و مهمترین عامل در تشخیص استرس باشد زیرا نسبت به دمای بدن و تولید شیر بدون تاخیر و بلافاصله اتفاق می افتد.
- تنفس نرمال گاو شیری بالغ بین ۴۰ تا ۶۰ در دقیقه است
- اگر بیش از ۱۰ درصد گاوهای گله تنفس بیش از ۱۰۰ عدد در دقیقه دارند وضعیت استرس گرمایی باید اورژانسی تلقی شده و فرآیندهای درمانی در پیش گرفته شود
دمای بدن
دمای بدن یک اندازه گیری مستقیم برای وضعیت استرس گرمایی در گاو ارائه می‌دهد
- دمای بدن نرمال برای گاو بین ۳۸.۶ الی ۳۹.۲ است
- اگر بیش از ۱۰ درصد گله دمای بیش از ۴۰.۵ درجه باشد وضعیت اورژانسی بوده و باید اقدامات درمانی انجام شود
تولید شیر
استرس گرمایی با میزان رابطه شیر رابطه معکوس دارد
- استرس گرمایی ملایم در حدود ۱ کیلوگرم تولید شیر را به ازای هر راس در روز کاهش می‌دهد
- استرس گرمایی ملایم تا متوسط در حدود ۲.۵ کیلوگرم تولید شیر را به ازای هر راس در روز کاهش می‌دهد
- استرس گرمایی متوسط تا شدید در حدود ۴ کیلوگرم تولید شیر را به ازای هر راس در روز کاهش می‌دهد
- استرس گرمایی شدید یک وضعیت مرگ‌اور بوده و بیش ۴.۵ کیلوگرم تولید شیر را به ازای هر راس در روز کاهش می‌دهد
پیشگیری از استرس گرمایی
بسیاری از دامداران شیری با ایجاد سایه و جلوگیری از در معرض قرار گرفتن گاو به مهمترین روش جلوگیری از استرس گرمایی از بروز آن جلوگیری می‌کند.
مکان‌های بسته (آغل) که به خوب تهویه می‌شوند و بهاربندهایی که سایه‌ی کافی دارند جهت جلوگیری از استرس گرمایی بهترین گزینه محسوب می‌شوند.
زمانی که سایه ایجاد می‌کنید به تعداد حیوانات توجه کنید به صورتی که مساحت سایه برای تمامی گاوها جا داشته باشد. طی یک محاسبه‌ی کلی ۳.۷ متر مربع برای هر راس لازم است.
تهویه
رفت و آمد راحت هوا
عبور راحت هوا در آغل و بهاربند دما را پایین می‌اورد. تهویه میتواند طبیعی و یا به صورت مکانیکی باشد. در هوای گرم، تا حد امکان تهویه و راه عبور و مرور هوا ایجاد کنید. به صورتی که هوای آغل بین ۶۰ ال ۹۰ بار در ساعت تعویض گردد. تهویه‌ی تونلی سالن هوا را از یک سمت وارد و از سمت دیگر خارج می‌کند
- سایز فن و اندازه‌ی ورودی را به درستی انتخاب کنید و مطمئن شوید فن‌ها به خوبی کار می‌کند
تهویه‌ی متقاطع هوا را از سمت جانبی وارد و از سمت دیگر خارج می‌کند
- سالن‌های دارای تهویه متقاطع یک سری از بافل‌ها استفاده می‌کند که تهویه را در سطح گاو نگهدارد
- اندازه‌ی فن و اندازه‌ی ورودی را به درستی انتخاب کنید. مطمئن شوید که فن‌ها به درستی کار میکنند
تهویه‌ی طبیعی بستگی به گرمی هوا و میزان وزش باد بستگی دارد
- لبه‌های باز خروجی‌های هوا اجاره می‌دهد که میزان کمی از گرما به بیرون خارج شود
- هوای تازه از طریق ورودی‌ها به داخل وارد می‌شود
سرعت هوا
افزایش سرعت هوا در سطحی که گاو قرار دارد باعث خنک شدن می‌شود. تهویه‌ی تونلی، تهویه‌ی جانبی با بافل و فن‌های سرعت بالا راهکارهایی هستند که جهت افزایش سرعت گاو استفاده می‌شوند
خنک کردن با آب
مه‌پاش‌ها و آب‌پاش‌ها به خنک شدن سالن و کاهش دمای گاو کمک میکنند.
- آب‌پاش‌ها سطح بدن گاو را مرطوب می‌کند و سپس این رطوبت با جذب دمای بدن گاو تبخیر و بدین صورت دمای بدن گاو کاهش می‌یابد
- سیستم مه‌پاشی با استفاده از قطرات بسیار کوچک آب که گرمای تبخیر خود را از محیط می‌گیرند، دمای محیط را کاهش می‌دهند.
هر دو متد رطوبت نسبی هوا را افزایش می‌دهد اما اگر تهویه‌ی سالن مناسب باشد این رطوبت اضافه خارج می‌گردد
- آب‌پاش‌ها و مه‌پاش‌ها در شرایط گرم و خشک بسیار موثر‌تر هستند
- آب‌پاش‌ها نیازمند زمان خاموش شدن جهت فرصت دادن به تبخیر آب هستند
- از استفاده‌ی بیش از حد آب‌پاش‌ها بپرهیزید زیرا آب روی سطح بدن گاو جاری شده و به پستان می‌رسد که خود باعث افزایش احتمال بروز ورم پستان می‌گردد
- مه‌پاشی با فشار بالا باعث ایجاد قطرات کوچک‌تری می‌گردد که تا قبل از رسیدن به زمین تبخیر می‌شوند
- مه‌پاش‌ها را در نزدیکی دریچه‌ی ورودی هوا قرار دهید
- مه‌پاش‌ها زمانی که سرعت هوای ورودی قطرات آب را به بیرون از سالن هدایت می‌کند موثر نیستند
آب آشامیدنی
آب کافی بدن بسیار برای تنظیم دمای بدن گاو هم در شرایط استرس گرمایی و هم استرس سرمایی مهم است. آب آشامیدنی کافی باید به صورت نا محدود در اختیار دام باشد.
- در هوای گرم (۳۲ الی ۳۵ درجه سانتی‌گراد)، یک گاو شیری با تولید شیر ۳۵ الی ۴۵ لیتر نیازمند ۹۵ تا ۱۳۰ لیتر آب است
- برای هر گاو در حدود ۵۰ سانتی‌متر در آبشخوری فضا مورد نیاز است
- عمق آب باید حداقل ۱۰ سانتی‌متر باشد تا دام به راحتی بتواند آب بنوشد
- گاو حدود ۵۰ درصد ماده خشک مصرفی خود آب مصرف می‌کند
- میزان آب کافی برای تمامی گاوهای گله وجود داشته باشد
- آب به صورت جاری به آبشخور وارد شود
خط ایستادن گاوها قبل از شیردوشی باید تهویه‌ی مناسبی داشته باشد تا گاوها قبل از شیردوشی دچار استرس نشوند. گاوها ممکن است تا یک ساعت در خط ایستادن منتظر بمانند و ازدحام جمعیت باعث کاهش تهویه می‌گردد.
مشکلات رایج سیستم خنک کننده
فن‌ها
مطالعات بسیاری نشان داده است که بسیاری از فن‌ها از لحاظ فنی در وضعیت سالمی نبوده و تا ۴۰ الی ۶۰ درصد ظرفیت اصلی خود کار میکنند
- تجمع گرد و خاک و ترکیبات اضافی باعث کاهش سرعت و کاهش سرعت ورودی هوا می‌شود
شبکه‌ی جلوی فن ممکن است به سمت پایین و به سمت گاوها نباشد
- در زمان روشن بودن فن باید باد آن را وقتی رو به روی آن ایستاده‌اید حس کنید
- روی زانو نشسته و رو به روی فن قرار بگیرید. شما باید شدت باد را حس کنید.
سیستم آب‌پاش فشار کم
- آب پاشی تمام وقت باعث هدر رفتن آب شده و باعث خیس شدن مدفوع و کود می‌گردد.
- گاوها زمانی که آب‌پاش خاموش است و آب تبخیر می‌شود خنک می‌شوند.بزرگی لوله‌ی آب‌پاش فشار کم باید به اندازه‌ای باشد که آب‌پاش آب کافی برای سیستم را تامین کرده و سرعت کافی جهت آب‌پاشی را داشته باشد
مه پاش فشار قوی
مه پاش فشار قوی به راحتی توسط آلودگی‌های آلی و یا معدنی مسدود می‌شوند. بیشتر سیستم‌ها دارای فیلتر بوده و باید به صورت دوره‌ای فیلتر‌ها و نازها را چک کرد.
پمپ ایجاد فشار قوی را حتما چک کنید زیرا عدم وجود فشار کافی منجر به ایجاد قطره‌های بزرگ گردیده که به راحتی تبخیر نمی‌شود و باعث مرطوب شدن غذا و بستر می‌گردد
