یکی از مشکلات سیستم آبرسانی در صنعت طیور بیوفیلم یا لایه زیستی بوده که توجه کمی به آن شده است. لایه زیستی منشا بسیاری از بیماری‌ها و آسیب زننده به تجهیزات است. علاوه بر از بین بردن بیوفیلم در انتهای دوره باید در طی دوره از تشکیل آن جلوگیری کرد
بیوفیلم چیست؟
بیوفیلم یا لایه زیستی لایه‌های پلی‌ساکاریدی با میزان کمی پروتئین با درصد رطوبت بسیار بالا بوده که توسط باکتری تولید می‌شود. تشکیل لایه زیستی به عوامل بسیار زیادی بستگی داشته و تشکیل آن طی ۲۴ ساعت پس از جریان آب در سیستم شروع می‌شود.
روند تشکیل بیوفیلم
۱- اتصال باکتری به سطح
اولین مرحله جهت تولید لایه زیستی اتصال باکتری به سطح داخلی لوله‌ها است. باکتری‌ها به شکل آزاد در آب قادر به تولید و ترشح پلی‌ساکارید نیستند.
۲- تولید و ترشح پلی‌ساکارید خارج سلولی
باکتری‌ها با تولید و ترشح پلی‌ساکارید خارج سلولی محیط پویایی ایجاد می‌کنند که علاوه بر محافظت از عوامل میکروبی یک غشای خارجی جهت فرآیندهای بیولوژی هستند.
۳- ایجاد متابولیسم پایدار و بلوغ
با پایداری محیط داخلی، باکتری‌ها شروع به تکثیر در داخل بیوفیلم و قرارگیری در لایه‌های آن بر اساس نوع متابولیسم می‌کنند. این قرارگیری به صورتی است که باکتری‌های هوازی در لایه‌های خارجی و باکتری‌های بی‌هوازی در لایه‌های داخلی قرار می‌گیرند. در این مرحله بیوفیلم بالغ شده است.
۴- آزادسازی عوامل باکتریایی و ترشحات آن به آب
پس از بلوغ با پارگی یا باز شدن قسمت‌های مختلف، عوامل میکروبی به به درون جریان آب رها سازی می‌شوند
عوامل موثر بر تشکل بیوفیلم
۱- سطح داخلی لوله‌ها
همانطور که در بخش قبلی گفته شد، اولین مرحله تشکیل اتصال باکتری به سطح داخلی لوله‌ها است. سطوح متخلخل و ناهموار بسیار مناسب اتصال باکتری بوده می‌باشد. همچنین سطوحی که از جنس فلزات هستند جهت اتصال باکتری مناسب‌تر می‌باشند.
۲- دمای آب
باکتری‌های تشکیل دهنده‌ی بیوفیلم مزوفیل بوده و این بدان معنی است که دمای ایده‌آل جهت رشد و تکثیر آن‌ها ۲۵ الی ۳۷ درجه سانتی‌گراد است. محیط داخلی سالن که لوله‌ها در آن قرار گرفته است ۳۲ الی ۳۹ درجه سانتی‌گراد بوده که جهت رشد و تکثیر باکتری‌ها بسیار مناسب است.
۳- سرعت جریان آب
سرعت پایین جریان آب جهت اتصال و بلوغ بیوفیلم لازم است. به همین دلیل در ابتدای دوره که مصرف آب گله بسیار کمتر است، شرایط جهت تشکیل لایه زیستی بسیار مناسب است
۴- مکمل‌های محلول در آب
باکتری‌ها جهت رشد و تکثیر نیازمند ترکیبات مغذی هستند. افزون بر این امر، استفاده از مکمل‌های مغذی مانند ویتامین‌ها، آمینواسید و ترکیبات دیگر به مصرف باکتری‌های درون بیوفیلم رسیده و به رشد و بلوغ آن کمک می‌کند.
۵- آلودگی اولیه موجود در آب
جهت تشکیل بیوفیلم درون سیستم آبرسانی، باید بار میکروبی اولیه‌ای وجود داشته باشد تا این جمعیت اولیه تکثیر شده و لایه زیستی را درون لوله‌ها تشکیل دهند.
۶- استفاده از ترکیبات ضدعفونی‌کننده آب
استفاده از ترکیبات ضدعفونی‌کننده‌ی آب در انتهای دوره باعث از بین رفتن جمعیت اولیه ضروری برای تشکیل بیوفیلم می‌شود. همچنین در صورت مصرف این ترکیبات در طول دوره از تشکیل بیوفیلم جلوگیری می‌شود.
پیامدهای تشکیل بیوفیلم
آلودگی سیستم آبرسانی
اولین پیامد تشکیل بیوفیلم در سیستم آبرسانی، آلودگی آب آشامیدنی توسط عوامل میکروبی موجود در لایه زیستی است. پس از بلوغ لایه زیستی، به دلیل پارگی و یا جدا شدن بخشی از لایه پلی ساکاریدی عوامل به همراه ترشحات به جریان آب آزاد می‌شود. مهمترین پیامد کاهش کیفیت آب آشامیدنی طیور است (جهت مشاهده‌ی خصوصیات آب آشامیدنی مناسب طیور کلیک کنید)
بروز بیماری‌های گوارشی در گله
با آزاد شدن عوامل میکروبی در سیستم آبرسانی، بیماری‌های مرتبط با این عوامل (که اکثرا گوارشی هستند) در گله بروز می‌یابد.
آسیب به لوله‌های آبرسانی
لایه زیستی یک بستر فعال از میکروب‌ها بوده که با ترشحات خارج سلولی میکروب‌ها همراه است. از جمله ترکیباتی که توسط باکتری‌ها تولید می‌شود آنزیم‌های خارج سلولی هستند. این آنزیم‌ها با اثر بر سطح اتصال خود (مخصوصا اگر از جنس فلزات باشند) باعث خوندگی می‌گردد
گرفتگی نیپل و سیستم آبرسانی
یکی از پیامدهای مهم تشکیل بیوفیلم رشد بیش از حد و گرفتگی لوله‌ها و اختلال در آبرسانی عنوان شده است. همچنین با جدا شدن بخشی از لایه‌ها، با گیر کردن در بخش داخلی نپیل باعث گرفتگی و یا نشت آب از طریق آن می‌شود.
افزایش رطوبت بستر
این مورد بیشتر در ارتباط با سیستم آبرسانی نیپلی بوده که به دلیل گیر کردن بخشی از لایه‌های بیوفیلم در بخش داخلی نیپل باعث نشت آب و خیس شدن بستر در اطراف آبخوری و به طبع آن بروز بیماری‌های مرتبط با آن مانند درماتیت می‌گردد.
کاهش اثربخشی واکسن و داروها
لایه زیستی یک پدیده فعال از لحاظ متابولیسم بوده که با آب و ترکیبات موجود در آن ارتباط زیستی دارد. علاوه بر این که بخشی از داروها و واکسن طی پدیده انتشار و انتقال به داخل لایه‌های بیوفیلم وارد می‌شود، سطح پلی‌ساکاریدی آن با خاصیت چسبندگی به واکسن و داروها متصل می‌شود.
کاهش نرخ تحویل مکمل‌ها در سیستم آبرسانی
با جذب مقادیری از مکمل‌های مصرف شده در آب مانند ویتامین‌ها، آمینواسید و ترکیبات مغذی دیگر توسط بیوفیلم و باکتری‌های موجود در آن، مقدار بلع، حجم و جذب مورد انتظار و محاسبه شده به پرنده اشتباه خواهد بود.
کاهش راندمان تولید
مجموع عوامل ذکر شده در بالا باعث کاهش راندمان تولید خواهد شد. باید توجه داشته باشید که این راندمان در مرغان گوشتی ضریب تبدیل و در مرغان تخمگذار نرخ تخمگذاری و در مرغان مادر نرخ تخمگذای. و درصد هچ می‌باشد.
جلوگیری از بروز بیوفیلم در سیستم آبرسانی
پاکسازی و ضدعفونی سیستم آبرسانی در انتهای دوره
فلاشینگ سیستم در انتهای دوره‌ی پرورش و تولید باعث از بین رفتن بیوفیلم و آلودگی‌ها در سیستم می‌شود. جهت مطالعه‌ی مقاله‌ی نحوه‌ی پاکسازی و ضدعفونی سیستم آبرسانی کلیک کنید
استفاده از ترکیبات ضدعفونی کننده یا اسیدیفایر
به دلیل سرعت تشکیل بیوفیلم و پیامدهای مضر اقتصادی آن، استفاده از ترکیبات ضدعفونی کننده و اسیدیفایر جهت جلوگیری از تشکیل بیوفیلم بسیار مهم است
جهت مطالعه‌ی بیشتر پیرامون پیامدهای بیوفیلم بر تولید کلیک کنید
